معرفی نسوز (دیرگداز) و ارتباط آن با صنایع

شاید بتوان گفت جامع ترین و خلاصه ترین تعریفی که برای مواد نسوز میتوان عنوان کرد عبارت است از: مواد سرامیکی غیر فلزی و یا سرامیک هایی که حاوی یک جزء فلزباشند و نقطه ذوب مشخصی ندارند و غالبا در یک دامنه دمایی ذوب یا نرم میشوند.

مواد نسوز یا دیرگداز را از جهات مختلفی تقسیم بندی میکنند، که میتوان به  ساختار ترکیبی تا نحوه کاربرد و حتی دمای ذوب یا نرم شدن آن اشاره کرد. اما در این بخش به معرفی انواع مواد نسوز از نظر فیزیکی وکاربردی که دارند با ذکر مثال اشاره میکنیم:

نسوزهای شکل دار: میتوان آجرهای نسوز و بردهای نسوز و غیره را در این دسته بندی قرارداد

نسوزهای بی شکل: مانند جرم ریختنی نسوز و غیره

مواد عایقی و الیافی: میتوان به نمدهای حرارتی و لباس های آتش نشانان و غیره اشاره کرد

از دیگر مشخصه ها و قابلیت های مواد نسوز که این مواد را به یک کالای استراتژیک و مهم تبدیل کرده و امروزه در صنایع مختلف از آن استفاده میشود، میتوان به تحمل دمایی بالا، تحمل تغییرات ناگهانی حرارت، تحمل برخورد با فلزات مذاب، تحمل فشار در شرایط کارکرد، ضریب انبساط حرارتی پایین و حتی قابلیت نگهداری حرارت اشاره کرد.

با اینکه این صنعت در دنیا و خصوصا در کشور ما یک صنعت جوان و شناخته نشده به حساب می آید اما اگر به اهمیت و کاربردهای فراوان آن دقت کنیم خواهیم دانست که چه نقش مهمی در صنایع مختلف از جمله  فولاد و آهن دارد.

پس از فولاد و آهن  که  مواد نسوز بیشترین کاربرد را در آن ها به خود اختصاص داده اند، میتوان به صنایع دیگر مانند سیمان، مس، آلومینیوم و حتی شیشه اشاره کرد، و توجه داشت در ساخت جداره ی دستگاهای حرارتی ، مخازن حمل مذاب، مانند کوره های ذوب، ساخت قطعات طراحی شده در محصولات ویژه و عایق کاری های گرمایی،  مواد نسوز نقش مهم و تعیین کننده دارند.

اگر بخواهیم روش های تولید مواد نسوز را به صورت اختصار بیان کنیم، میتوان به سه دسته کلی زیر اشاره کرد:

مواد نسوزی که با پرس تولید میشوند

مواد نسوزی که با اکستروژن تولید میشوند

مواد نسوزی که با پرس گرم تولید میشوند

همه این تولیدات باید یک وجه اشتراک داشته باشند که به عنوان مواد دیرگداز شناخته شوند و آن این است که در دمای بالا، تغییرات فیزیکی و شیمیایی نداشته باشند. جالب است بدانید که تولید مواد نسوز سال به سال به جای اینکه روند افزایشی داشته باشد با روتد کاهشی مواجه است. یکی از مهمترین دلایل آن، رشد و تولید محصولات اصلاح شده در این بخش از صنعت است که این مواد دیگر جزو مواد نسوز به حساب نمی آیند، مانند: ورق نسوز، نوار نسوز، پارچه نسوز، فیبرهای صنعتی و غیره

با توجه به نقش کاریردی مواد نسوز و دیرگداز درصنایع مختلف، و عدم شناخت این مواد به صورت گسترده وبا توجه به جوان بودن این صنعت در کشور ما، این نیازاحساس میشود که باید بستری فراهم گردد که ارتباط مفید و خوبی بین تولید کنندگان این مواد، صنایع، فروشندگان،  کارآفرینان و تمام کسانی که به هر نحوی با مواد نسوز و دیرگداز سر و کار دارند به وجود آید.

در نتیجه، جهت همکاری و پیشرفت روز افزون، معرفی و شناخت بیشتر این مواد به تمام جامعه و رفع موانع تولید و نوآوری و...، برگزاری نمایشگاه، همایش، کارگاه های آموزشی و تخصصی این حوزه میتواند کمک شایانی به این موضوع کند. به عنوان نمونه شبکه معدن ایران با همکاری انجمن صنفی کارفرمایی مواد نسوز پنج سال متوالی است که نمایشگاه، همایش و کارگاه های آموزشی با بهره گیری از اساتید و نخبگان این حوزه را با نام نمایشگاه  و همایش صنعت دیرگداز برگزار میکند و امسال هم برای ششمین سال متوالی این رویداد در آبان ماه به میزبانی هتل المپیک تهران برگزار میگردد.

رفیکو - اولین بانک تخصصی صنعت مواد نسوز

نویسنده: فرید لطفی