دانستنی های واکسن کرونا
کرونا ویروسی خطرناک است؛ اما آنچه بیش از ویروس به مردم و زندگی آنها صدمه میزند، شایعات و بحثهای غیرعلمی و نامعتبری است که در شبکههای اجتماعی انتشار مییابد و جامعه را دچار سردرگمی، یاس و ناامیدی میکند؛ در این میان، آگاهی از دادههای علمی تا یافتن راهکاری نهایی، حافظ جان و سلامت مردم خواهد بود.
بیماری کووید ۱۹ یا SARS-CoV-۲ از اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی در سراسر جهان گسترش یافت و تاکنون جان تعداد زیادی از مردم جهان را گرفته است. این همهگیری سبب آشفتگی و تنش بسیار در سیستمهای بهداشتی، اقتصادی و سیاسی دنیا شده است.
همهگیری کرونا و تاثیرگذاری آن بر اجتماع، سیاست دولتها را به سمت حمایت از تولید دارو و واکسنهای مرتبط، سوق داده و میلیاردها دلار تا به حال برای این موضوع در دنیا سرمایهگذاری شده است؛ از همین رو اطلاعات دقیقتر از آخرین وضعیت واکسن در دنیا و همچنین به بعضی از ابهامات پیش رو عنوان میشود.
واکسنها معمولاً قبل از رسیدن به مرحله تولید به سالها تحقیق و آزمایش نیاز دارند؛ اما به دلیل اهمیت ویژه این بیماری دانشمندان در رقابت برای تولید واکسن ویروس کرونا تا شروع سال آینده میلادی هستند. تا به امروز ۴۶ واکسن در مرحله آزمایشهای بالینی بر روی انسان و حداقل ۹۱ واکسن نیز در مرحله پیشبالینی در حیوانات قرار دارد.
برای آنکه هر واکسن بتواند مجوز تولید و فروش تجاری را از سازمان بهداشت جهانی کسب کند، باید مراحلی را طی کند و نتایج موفقیتآمیزی در هر مرحله بهدست آورد.
طی این روند، تعداد زیادی از واکسنهای انتخابشده حذف میشود؛ ولی تعدادی نیز میتوانند با کسب نتایج مثبت مجوز نهایی را دریافت کنند. اما ذکر این نکته مهم است که واکسن برای پیشگیری است و هیچ تاثیری در درمان بیماران کرونایی ندارد. واکسنها سبب تحریک سیستم ایمنی و آماده نگه داشتن آن برای مقابله با بیماری احتمالی میشوند.
تولید واکسن مراحلی دارد؛ نخست، مرحله تولید: در این مرحله پژوهشگران تلاش میکنند با استفاده از تجربیات، امکانات پیشرو و همچنین بررسیهای دقیق پروتئینها یا مواد ژنتیکی، واکسنی را انتخاب و تولید کنند که احتمال میدهند در پیشگیری از این بیماری موثر واقع میشود.
دوم، مرحله پیشبالینی: در این مرحله، واکسن تولید شده در کشتهای سلولی، موش و میمون مورد آزمایش قرار میگیرد؛ همچنین درباره دو موضوع تحقیق میشود، نخست اینکه آیا واکسن سبب تحریک سیستم ایمنی در این حیوانات میشود و دوم اینکه این واکسن برای این حیوانات خطری دارد یا خیر.
در فاز اول تست بالینی واکسن بر تعداد محدودی در حدود ۱۰ نفر تست میشود و بیخطر بودن و میزان دوز مصرفی آن بیشتر مورد بررسی قرار میگیرد؛ تا به امروز ۳۱ نوع واکسن در این فاز قرار دارند.
در فاز دوم تست بالینی واکسن بر تعداد بیشتری از افراد در حدود ۱۰۰ نفر مورد بررسی قرار میگیرد که این افراد را از سنین مختلف کودکان، جوانان و افراد مسن انتخاب میکنند. بیشتر درباره بیخطر بودن واکسن و اینکه چه مقدار سیستم ایمنی را در سنین مختلف تحریک میکند تحقیق میشود؛ در حال حاضر ۱۵ واکسن در این فاز در حال بررسی است.
فاز سوم تست بالینی، بهعنوان آخرین قسمت از تستهای بالینی، زمانبر و نیازمند بررسیهای دقیقتر است؛ از همین رو واکسن به حدود هزار نفر تزریق میشود و سپس بررسی میشود که چند نفر از این افراد ایمن و چند نفر آلوده میشوند. به دلیل اهمیت ویروس کرونا سازمان بهداشت جهانی سختگیریهای خود را در این مرحله کاهش داده و اعلام کرده است، واکسنی که بتواند حداقل ۵۰ درصد از دریافت کنندگان را از بیماری محافظت کند مورد تایید قرار میگیرد؛ همچنین درباره میزان ایمنیزایی در افراد مختلف و اثرات جانبی دارو در آنها با شرایط خاص پژوهش میشود؛ تا به امروز ۱۱ واکسن در این فاز در حال بررسی هستند.
در فاز تایید نهایی، اگر واکسنی تمام مراحل را بهدرستی سپری کند و مدارک مربوط را منتشر کند، میتواند در این مرحله مجوز تولید و فروش تجاری را بهدست آورد، این مرحله خیلی سریع صورت میگیرد؛ متاسفانه هنوز هیچ واکسنی وارد این مرحله نشده است.
چین و روسیه حدود ۶ واکسن را بدون پشت سر گذاشتن مرحله ۳ وارد فاز تولید نهایی کردهاند که اکثر کارشناسان معتقدند این کار غیر اصولی است و ممکن است سبب بروز مشکلات جدی گردد.
در این میان، پرسشهای بسیاری مطرح می شود.
آیا ما بهزودی واکسنی در دنیا علیه ویروس کرونا خواهیم داشت؟
پاسخ به این سوال سخت و نیازمند صبر برای دستیابی به نتایج نهایی ۱۱ واکسن پیشرو فاز نهایی است. گاهی به دلیل مشکلاتی مانند ایجاد علائم ناشناخته سبب توقف کار میشود، چون باید شرکتها از بیخطر بودن کامل واکسن اطمینان حاصل کنند، اما اکثر شرکتهای تولیدکننده پیشبینی کردهاند که واکسن اواخر سال میلادی و اوایل سال جدید وارد بازار میشود.
دو کشور چین و روسیه نیز اعلام کردهاند که واکسنهای آنها که در واقع همان واکسنهای تایید نشده در فاز ۳ هستند، در ماه آینده به بازار عرضه میشود.
با توجه به اینکه هر فرد احتمال دارد چندبار به ویروس آلوده شود آیا این موضوع در میزان ایمنی زایی واکسن تاثیر میگذارد؟
داستان واکسن با آلودگی طبیعی بسیار متفاوت است و جای نگرانی بسیاری در این خصوص وجود ندارد. در واکسن یا به عبارت درستتری واکسیناسیون، دوز بیشتری از بخشی از ویروس را دریافت میکنیم که توانایی تحریک سیستم ایمنی را دارد، ولی بیماریزا نیست. این موضوع میتواند سبب تحریک بیشتر سیستم ایمنی شود.
در واکسیناسیون گاه نیاز است که چند بار با فاصله منظم، تزریق واکسن انجام شود تا سبب تحریک بیشتر و مناسبتر سیستم ایمنی شود و درنهایت، در واکسن از مواد همراه (ادجوانت) استفاده میشود که خود، سبب ماندگاری بیشتر واکسن در بدن و تحریک بیشتر سیستم ایمنی خواهد شد.
چه چالشهایی در زمان تولید و عرضه واکسن در آینده وجود دارد؟
با توجه به اینکه تمام دنیا درگیر این بیماری شده است، هرگونه بحث درباره تولید واکسن موجب ایجاد حساسیتهای بسیاری میشود؛ اما مهمترین موضوع که امروزه درباره آن تحقیق میکنند، بحث تولید الزامات لازم به همراه واکسنها مانند سرنگهای ویژه هر نوع واکسن، بستهبندی آنها و همچنین سیستم حمل و نقل واکسن است؛ چون بعضی واکسنها نیازمند شرایط خاصی در زمان جابهجایی هستند.
منبع:ایرنا