پنبه نسوز و کاربردهای آن

به صورت عامیانه پنبه نسوز را به پشم شیشه می‌شناسند و مواد تشکیل دهنده آن شامل سیلیسیم، منیزیم و آهن می‌باشد.رنگ کلی و جامع آن که در طبیعت یافت می‌شود سفید، قهوه ای و آبی است.

تاریخچه و قدمت:

قدمت استفاده و کشف این کانی به قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. از کاربردهای آن در دوران کهن و گذشته می‌توان به ساخت ظروف گلی توسط کشورهای اسکاندیناوی مانند فنلاند اشاره کرد.حتی جالب‌تر اینکه از پنبه نسوز برای کفن مردگان سوخته هم استفاده می‌شده به این صورت که رومیان باستان که مردگان خود را می‌سوزاندند برای اینکه خاکستر مرده ها را یکجا و کامل جمع کنند، قبل از سوزاندن مرده را در پارچه های از پنبه نسوز قرار می‌دادند.حتی تاریخچه استفاده از پشم شیشه به ایرانیان هم مربوط می‌شود، نقل است که خسروپرویز دستاری از جنس پشم شیشه داشته که با آتش تطهیر می‌کرده و نمی‌سوخته.

کاربردپنبه نسوز در صنعت:

با توجه به اینکه استفاده از پنبه نسوز هم می‌تواند به سلامتی انسان و هم به محیط زیست آسیب جدی و غیر قابل جبران وارد کند و در بسیاری از کشورها استفاده از این کانی ممنوع می‌باشد، اما در خیلی از موارد هنوز کاربرد دارد و استفاده می‌شود مانند:استفاده برای مقاوم‌سازی لوله‌های سیمانی،برای افزایش مقاومت قطعات پوششی سقفی، برای افزایش مقاومت محصولات کاغذی و منسوجات در برابر آتش، و حتی در صنعت خودروسازی برای مقاومت بیشتر در اصطکاک بین لنت و دیسک در لنت ترمزهای خودرو استفاده می‌شود.

فرآورده‌های پنبه نسوز:

لوله‌های سیمانی،ناودان،ایرانیت و بیشتر محصولات و قطعاتی که از سیمان تشکیل می‌شود

لباس‌های نسوز مانند لباس‌های آتش نشانی

کاغذهای نسوز که کاربرد پوششی و کاور برای عایق‌های الکتریکی دارند

در صنعت خودرو مانند صفحه کلاچ،لنت و واشر سر سیلندر

خطرات پنبه کوهی برای سلامت انسان:

پنبه کوهی از الیاف بسیار ریز و نامرئی تشکیل شده که قطر این الیاف حتی از0.5 میکرون هم کمتر است و اگر در هنگام کار با این الیاف به داخل ریه نفوذ کنند برای همیشه آنجا می‌مانند و باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند:سرطان ریه،سرطان حنجره،آزبستوز و ...می گردد، البته پنبه کوهی در طبیعت موجود می‌باشد و حتی ممکن است که وارد آب‌ها هم گردد که میزان پنبه کوهی موجود در آب نیز خطرناک است.

خطرات پنبه کوهی برای محیط زیست:

آزاد شدن الیاف پنبه کوهی درهوا می‌تواند اثرات غیر قابل جبرانی بر محیط زیست داشته باشد. راه هایی که باعث این رویداد میشود می‌توان به استخراج پنبه کوهی از معادن، تخریب ساختمان‌هایی که در عایق سازی آن‌ها از پنبه کوهی استفاده شده اشاره کرد و یکی از خطرناکترین و شایع ترین روش‌ها هم انتشار پنبه کوهی از طریق هواست که از لنت ترمز و صفحه کلاچ به وجود می‌آید.

کشورهایی که پنبه کوهی تولید می‌کنند:

روسیه ، چین، قزاقستان وبرزیل، که در بین این کشورها روسیه با 55درصد تولید رکورد دار است.البته قابل ذکر است که در گذشته کشورهای دیگری هم تولید کننده پنبه کوهی بودند که به دلیل اثرات مخرب این محصول بر سلامت انسان و محیط زیست تولید خود را متوقف کردند. (مانند کانادا)

نتیجه گیری

با توجه به اثرات مخرب این محصول در نحوه استفاده و میزان استفاده، سلامت انسان و محیط زیست را تهدید کرده و باید روش‌ها و محصولات جایگزینی برای این محصول در نظر گرفته شود و حتی المقدور از استخراج و مصرف این محصول خودداری گردد، زیرا میزان خسارت آن از سودش بسیار بیشتر بوده به شکلی که کل اروپا پنبه کوهی را یک ماده سمی دانسته و ممنوعیت استفاده دارند.

نویسنده: فرید لطفی