چالشها و ملاحظات بازرگانی پیش روی صنعت نسوز ایران تحت تاثیر بحران مواد اولیه چین در نیمه دوم ۲۰۲۱

نگارنده: 

دکتر ایرج کاظمی 

رئیس هیئت مدیره شرکت TECHNO10 هنگ کنگ (شرکت چند ملیتی متشکل از شرکای مجرب و حرفه ای از هنگ کنگ، ژاپن، هلند و چین) با فعالیت تخصصی در تامین بین المللی مواد اولیه صنعت دیرگداز در بازارهای هدف آسیای شرقی، اروپا و آمریکای جنوبی

- دکترای مدیریت بازرگانی، گرایش تدارکات صنعتی بین الملل، رتبه ممتاز، دانشگاه Nagoya 

- گواهینامه  EBCL (شایستگی مدیریت اتحادیه اروپا) و مدیر موسسه خدمات پژوهشی و مشاوره بازرگانی Biz to ChinaLogy هلند 

- سی سال سابقه فعالیت بازرگانی بین الملل صنعتی، مشتمل بر ۲۲ سال سابقه حضور مستمر اجرایی بازرگانی در بازار چین 

- مدرس و مشاور تخصصی مباحث ویژه و کاربردی بازرگانی بین الملل مختص مدیران عالی و همچنین راهکارها و تکنیکهای تجارت با چین

- کارشناس رسمی دادگستری و دارای مشارکت فعال در کمسیون های تخصصی تشکل های اقتصادی

قابل توجه خوانندگان گرامی: 

تحلیل های مندرج در این مقاله با لحاظ و محدود به شرایط اقتصادی و بازار در زمان تهیه مقاله (نوامبر ۲۰۲۱ - آبانماه ۱۴۰۰) میباشد.

 ۱. فاکتورهای عمومی اثرگذار در کاهش عرضه و افزایش قیمت مواد اولیه صنعت نسوز در چین

 ۱-۱. تقویت انگیزه دولت چین در جهت ایفای نقش آوانگارد اقتصاد جهانی و تبدیل شدن به وزنه توازن اقتصاد جهانی با اجرای طرح استراتژیک "کمربند و جاده  (Belt & Road - vidai yilu) (کمربند اقتصادی راه ابریشم و راه ابریشم دریایی)" و افزایش هزینه های اجرای آن بدلیل مقاومت و مقابله های سیاسی اقتصادی بلوک غرب با آن، این طرح می تواند علاوه بر افزایش قدرت و نفوذ نظامی چین، به هژمونی این کشور در آسیای شرقی بینجامد و با تقویت مسیرهای تجاری خشکی و آبی اروآسیا، کلید تبدیل چین به قدرت برتر اقتصاد جهانی است.

 ۱-۲. افزایش هزینه های نظامی دولت چین، بویژه در راستای برنامه های توتالیتری و نظامی مرتبط با تایوان.

 ۱-۳. کاهش درآمدها و افزایش هزینه های دولت چین دولت چین به علت ابعاد مختلف پندمیک کرونا.

۱-۴. رشد اقتصادی حیرت انگیز چین همزمان با پندمیک کرونا و افزایش تاب آوری اقتصاد آن، از جمله رشد ۱۲ درصدی GDP که افزایش شدید مصرف مواد اولیه بویژه در صنایع استراتژیک را در پی داشته است.

۱-۵. محدودیتها و تمهیدات ویژه زیست محیطی و هزینه های دولت چین در جهت اجرای باشکوه، ایمن و هوای پاک المپیک زمستانی در فوریه ۲۰۲۲ و همزمانی وقوع آن با جشنها و تعطیلات سال نو چینی (Lunar - chun Jie) که طی آن چینیها سال ببر (Tiger)  را آغاز خواهند کرد. 

هرچند زمان رسمی و فعال برگذاری المپیک زمستانی ۲۰۲۲ چین از چهارم الی بیستم فوریه است ولی دولت چین در جهت کنترلهای سیاسی امنیتی و همچنین زیست محیطی، از ۱۵ ژانویه الی ۳۰ فوریه ۲۰۲۲ محدودیت تولید صنایع استراتژیک و توقف نسبی صنایع غير استراتژیک واقع در بخش شمالی چین را اعمال خواهد نمود. لذا وضعیت صنعت چین از اول فوریه ۲۰۲۲ روند فعال را شروع خواهد نمود.

با اینکه دولت چین تمام مساعی خود را در جهت مدیریت و کنترل اوضاع بکار بسته است، ولی خلاء عرضه در دوره زمانی ژانویه تا فوریه ۲۰۲۲ و تعدیل خلاء مزبور در بعد از فوریه، تاثیرات اقتصادی اجتناب ناپذیری را در بازار مواد اولیه و چین و به تبع آن بازار بین المللی، خواهد داشت.

۱-۶. پی آمدهای بحران کرونا در چرخه زنجیره تامین بین المللی مواد اولیه، با توجه به سهم صنعتی قابل ملاحظه چین بعنوان کارخانه جهان (Factory of the World)، چرا که هرگونه بحران و محدودیت در چین، سایر بازارهای جهان را نیز تحت تاثير قرار میدهد. 

۱-۷. سیاست کارورزی دولت چین در جهت کنترل و کاهش تاثیر پذیری از بحران اقتصاد جهانی و همچنین تخلیه معضلات اقتصاد داخلی چین از طریق سوپاپ صادرات محصولات واسطه ای صنعتی به اقتصاد جهانی و ایجاد منافع برای اقتصاد داخلی. توجه کارشناسان و صنعتگران جهان به مشکلات داخلی چین و انعکاس آن در رسانه های اقتصادی جهان، موید موفقیت چین در این زمینه است!

۱-۸. اثرات چند جانبه بحران حمل و نقل بین المللی طی نیمه دوم ۲۰۲۱ (از جمله نقصان گردش کانتینری، کاهش سفرهای کشتی های تجاری، تاخیر در زمان حمل و افزایش هزینه حمل بین المللی) بر قیمت تمام شده مواد اولیه وارداتی و صادراتی چین. 

۱-۹. بحران ناشی از کمبود و سهمیه بندی برق و گاز طبیعی و اعمال سیاست اولویتی دولت در جهت تامین برق و گاز طبیعی صنایع استراتژیک مانند صنایع فلزی و تبعا کسری سهمیه سایر بخشهای صنعتی فی الواقع شرایط بگونه ایست که حتی در صورت افزایش عرضه ذغال سنگ، محدودیت عرضه برق و گاز در آینده نزدیک بهبود خواهد داشت ولی مرتفع نخواهد شد؟

۲. فاکتورهای خاص اثر گذار در کاهش تولید و افزایش قیمت مواد اولیه صنعت نسوز در چین

۲-۱. روابط تنش آمیز چین با بلوک غرب از جمله با استراليا بعنوان تامین کننده اصلی ذغال سنگ، سنگ آهن و آلومینا وارداتی چین

۲-۲. استراتژی دولت چین در راستای الزام تحقق ضریب افزایش پیش بینی شده تولید فلزات طبق برنامه های استراتژیک مربوط به رشد و توسعه صنایع زیربنایی

۲-۳. اعمال سیاست دولت چین در جهت اولویت تامین مواد اولیه و مصارف نسوز صنایع فلزی.

۲-۴. تغییرات ناگهانی آب و هوا، سرمای زود رس، بارندگی ها و سیلابهای شدید آگوست و سپتامبر ۲۰۲۱ در مناطق معدنی چین. 

۲-۵. تشدید سیاست محدودیتهای سخت گیرانه زیست محیطی

هرچند محدودیتهای زیست محیطی دولت چین در استانهای مرزی شمال شرقی همجوار باکره و ژاپن، نسبت به استانهای داخلی چین بیشتر نیست، ولی در فصل سرما بدلیل جریانهای موسمی انتقال آلودگیها به سمت سرزمینهای داخلی، محدودیتهای زیست محیطی در شمال و شمال شرقی تشدید میشود.

استقرار عمده صنایع بزرگ فولاد چین و معادن عمده مواد اولیه صنعت نسوز از جمله ۵۵% منیزیت جهان در استانهای شمال شرقی، تاثیر پذیری صنعت نسوز را افزایش میدهد.

۲-۶. افزایش قیمت ذغال سنگ و محصولات تابعه آن از جمله کک، ناشی از کمبود ذغال سنگ وارداتی و تاخیر فصلی در ارتقاء حجم بهره برداری از معادن داخلی

۲-۷. حالت نیمه تعطیل و کاهش تولید کارخانه های فرآوری مواد اولیه صنعت نسوز، ناشی از کمبود و سهمیه بندی برق و گاز طبیعی و همچنین افزایش قیمت کک ذغال سنگ

۲-۸. اثرات منفی بحران آلومینا و بحران کمبود و سهمیه بندی برق در کاهش تولید و افزایش قیمت آلومیناهای فیوزد (تولید در سیستمهای برقی) مانند "براون فيوزد آلومینا" و "وایت فیوزد آلومينا" و "تبولار الومينا"، که از هر دو زاویه مزبور دچار افزایش هزینه تولید شده اند.

۲-۹. افزایش هزینه سوخت بخش حمل و نقل تجاری و افزایش عوارض بزرگراهی که منجر به افزایش هزینه حمل و نقل جاده ای شده و طبعا هزینه انتقال جاده ای محصولات به بنادر چین را افزایش داده است.

٣. روند افزایش قیمتها و ریسکهای عمده پیش روی صنعت نسوز

3-1. روند افزایشی قیمت مواد اولیه در چین، عبارت تجاری هیجانی Skyrocketing price increase را در جهان متداول نموده است و بر آن اساس کارشناسان وقوع تورم جهانی محصولات صنعتی در سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را پیش بینی میکنند.

۳-۲. هرچند روند عمومی افزایش قیمت مواد اولیه سال جاری، در نوامبر ۲۰۲۱ متوقف و برای برخی از آیتمها، با شیب کم کاهشی شده است، ولی این تثبیت و کاهش شکننده تعبیر میشود و روند نزولی پیوسته، موکول به تغییر مثبت و پایدار در محدودیتهای فعلی است. هرچند برگشت سطح عمومی قیمتها به آگوست ۲۰۲۱ بعید بنظر میرسد.

۳-۳. رشد قیمت برخی از مواد معدنی موثر در تولید مواد اولیه صنعت نسوز، علاوه بر بازارهای صادراتی، بازار داخلی چین را نیز متاثر نموده است.

۳-۴. ریسک اعمال سیاستهای دولتی چین در راستای محدودیت صادرات مواد اولیه صنعت نسوز در جهت احراز اولویت تامین صنایع داخلی

۳-۵. اختلال در قیمت تمام شده به علت افزایش قیمت مواد اولیه و دریافت تاخیری مواد اولیه طی چند ماه گذشته.

۳-۶. افزایش رقابتی قیمت تامین کنندگان سایر کشورها و تنظیم قیمتهای بین المللی بر مبنای قیمتهای چین.

نمودار روند هزینه حمل دریایی از مبدا چین از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱

نمودار روند قیمت آلومینا در چین - آگوست تا نوامبر ۲۰۲۱

 نامه هشدار آمیز یکی از شرکتهای چینی خطاب به مشتریان! که در بطن آن دو سیاست تعیین کننده دولت چین در زمینه های کنترل مضاعف مصرف انرژی و کنترل های زیست محیطی تا سال ۲۰۲۲ و اثرات آنها در کاهش عرضه و افزایش قیمت، اشاره شده است؟