اصطلاحات فنی رایج در صنعت نسوز

نسوز یا دیرگداز ماده ای است که در برابر حرارت بالا، فشار یا حمله شیمیایی مقاومت کرده و تجزیه نمی شود و فرم خود را حفظ می کند؛ بنابراین در کوره هایی با حررات بالا مورد استفاده قرار می گیرند. در ادامه به برخی اصطلاحات فنی رایج در صنعت نسوز می‌پردازیم.

کوره 

کوره یک از اصطلاحات فنی رایج در صنعت نسوز است. فضایی که توسط مواد نسوز از محیط جدا می شود تا بوسیله انواع مختلف انرژی، دمای آن به حد مورد نیاز برای گرم کردن یا حتی ذوب و تبخیر مواد یا محصول برسد را «کوره» می نامند. انرژی مصرفی سوخت‌های فسیلی (زغال سنگ، گاز طبیعی، کک، نفت، گازوِیل ومازوت) یا سوخت‌های پاک (انرژی الکتریکی، پلاسما و...) هستند.

کوره القایی

هرگاه کوره ها به وسیله انرژی الکتریکی و به روش القای جریان الکتریکی برای گرم کردن یا ذوب فلزات استفاده شوند، آنها را «کوره القایی» می نامند. اگرچه کوره های القایی گران هستند، ولی تمیزترین محیط ذوب و سریع ترین فرآیند ذوب صنعتی را دارند. 

خاک‌های نسوز 

مخلوط فیزیکی مواد اولیه نسوز و برخی افزودنی ها را خاک نسوز می نامند و از نظر مواد اولیه یا خشک و تر بودن به چند دسته تقسیم می شوند که معمولا به روش کوبیدن یا ویبره کردن مورد استفاده قرار می گیرند.

خاک کوره القایی 

رایج ترین خاک کوره القایی (خاک نسوز سیلیسی) استفاده شده برای جداره کوره القایی، خاک نسوز سیلیسی است که ماهیت اسیدی دارد که معمولا از جرم نسوز سیلیسی (جرم کوبیدنی) با خلوص بالا تشکیل شده است. 

از خاک کوره القایی برای ریخته گری ذوب آهن، فولاد نرم و فولادهای آلیاژی گوناگون در کارگاه‌های ریخته‌گری و در ساخت فولاد در کارخانه های کوچک فولاد از آهن اسفنجی استفاده می شود.

جرم نسوز (جرم های ریختنی نسوز)

مخلوط فیزیکی مواد اولیه نسوز و افزودنی ها به گونه ای که خاصیت هیدراسیون داشته باشند را «جرم نسوز» می نامند. در بازار به آنها بتن نسوز نیز می گویند، ولی تفاوت اساسی با بتن معمولی دارند و بین ۱۰ تا ۱۵ نوع مواد مختلف را تشکیل می‌دهند. 

جرم های نسوز علاوه بر حفظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی در دمای بالا، در برابر نیروهای مخرب از قبیل سایش، ضربه، بار مکانیکی شدید و حملات شیمیایی نیز مقاوم هستند. مهمترین جرم‌های ‌نسوز شامل خاک‌های سیلیسی، خاک‌های اسپینل، جرم روکش تاندیش و جرم‌های آلومینایی هستند. این مواد برای نسوزکاری کوره‌‌های القایی، پاتیل‌ ها، تاندیش ‌ها، ساخت بلوک‌های کوره، تعمیرات تاندیش، پاتیل و کوره کاربرد بسیاری دارند.

چدن

فلزی با ترکیب آهن و کربن را «چدن» می گویند، به عبارتی چدن خانواده ای از آلیاژهای آهنی هستند که براساس دیاگرام درصد کربن آن بالاتر از ۲ درصد است. چدن علاوه بر کربن حاوی مقدار قابل توجهی سیلیسیم, معمولا از یک تا سه درصد نیز است، بنابراین چدن را باید آلیاژ آهن-کربن-سیلیسیم برشمرد.

خواص ریخته گری ارزان و انواع چدن خاکستری نشکن و مالیبل سفید و آلیاژی و ... موجب مصرف بالای آنها در ماشین سازی و صنعت شده است.

فولاد

فولاد، فلزی با ترکیب آهن و کربن با استحکام بالاست که  این استحکام موجب شده تنها فلز بی‌رقیب در صنعت ساختمان به شمار رود. در بازار به این فلز آهن می‌گویند، ولی آهن بدون کربن ارزش صنعتی ندارد. از چدن کوره بلند در کنورتور برای تولید فولاد استفاده می کنند. همچنین با ذوب قراضه های فولادی و آهن اسفنجی در کوره های القایی فولاد ساختمانی یا کم آلیاژ تولید می کنند.

بتن نسوز

جرم های ریختنی نسوز نام دیگر آن بتن نسوز است که از مخلوط خشک مواد نسوز و آب حاصل می شود. بتن‌هاي نسوز بتن هایی هستند که خواص مکانیکی و فیزیکی آنها حتی پس از مدت زمان زیادي که در معرض حرارت های بالا قرار می‌گیرند تا حد قابل قبولی باقی می‌مانند. این بتن ها در درجه حرارت معمولی داراي اتصالات هیدرولیکی هستند و پس از حرارت دیدن، از مرحله اتصال هیدرولیکی به اتصال سرامیکی تبدیل می‌شوند. اگرچه قدرت پایداری در درجه حرارت‌های بالا یک عامل تعیین کننده بوده، اما با این حال بتن‌های نسوز در مقابل عوامل مخرب دیگری از جمله ضربه، سایش، شوک حرارتی، حمله شیمیایی و بار مکانیکی بالا در شرایط دمایی بالا نیز مقاوم هستند. 

زینتر (پخت)

فرآیند گرمایشی مواد نسوز تا رسیدن به استحکام بالا و تشکیل باندهای شیمیایی و سرامیکی را «زینتر» (پخت) می نامند. 

خاک‌کوبی

روشی برای نصب خاک‌های نسوز در محل مصرف است که به روش دستی یا دستگاهی (ویبره) صورت می‌گیرد. 

ورق نسوز

ورق های نسوز یکی از محصولات پرمصرفی به شمار می رود که در مواردی استفاده می شود که مقاومت دربرابر گرما مورد نیاز باشد. از ویژگی های ورق نسوز، مقاومت آن در دماهای بالاست. در برابر دمای بالای 500 درجه سانتیگراد مقاوم است و گرما را جذب می‌کند.