دیرگدازهای شکل دار (Shaped Refractories)
مواد نسوز را می‌توان بر اساس شکل فیزیکی آن‌ها تقسیم‌بندی کرد. در این مقاله به این نوع دسته‌بندی پرداخته و به صورت اختصاصی در مورد دیرگدازهای شکل دار بحث می‌کنیم.
دیرگدازهای شکل‌دار
با استفاده از روش‌های ریخته‌گری، کوبیدن یا پرس در کارخانجات نسوز تهیه می‌شوند.
دیرگدازهای بی‌شکل
در محل مصرف با روش‌های مناسبی از جمله ریخته‌گری، پاشش و کوبیدن به صورت لایه، حامل‌های مصرف را پوشش می‌دهد.
دیرگدازهای ویژه
به صورت شکل داده شده یا بی شکل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دیرگدازهای عایق و سبک
به صورت شکل داده شده و بی شکل در صنعت نسوز مصرف می‌گردند.
دیرگدازهای شکل‌دار
دیرگدازهای شکل‌دار به دو دسته تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس شیوه شکل دادن آن‌هاست، از این رو یکی دیرگدازهایی که به وسیله ماشین پرس تولید و شکل داده می‌شوند و دیگری دیرگدازهایی که به صورت قالب‌گیری دستی تولید می‌شوند.یکی از تفاوت‌های این دو نوع با یکدیگر می‌تواند این باشد که دیرگدازهایی که به وسیله پرس تولید می‌شوند خواص هموژنی دارند اما دیرگدازهایی که به وسیله قالب دستی تولید می‌شوند خواص هموژنی ندارند.
در مورد دیرگدازهای شکل‌دار می‌توان این نکته مشترک را دید که هنگام تحویل به مصرف کننده دارای شکل معین هستند. این دیرگدازها به طور کلی آجر نسوز نامیده می‌شوند.
شکل این آجرهای نسوز هم دسته‌بندی دارد و به دو دسته تقسیم می‌شود. این تقسیم بندی شامل آجرهای نسوز استاندارد و دیگری آجرهای نسوز با اشکال خاص می‌شود.
آجرهای نسوزی که اشکال استاندارد دارند ابعاد آن‌ها توسط تمام تولیدکنندگان مورد قبول است و از اندازه‌های یکسانی تشکیل شده‌اند و تمامی تولیدکنندگان از این اندازه ها پیروی و بر اساس این ابعاد محصولات خود را تولید می‌کنند.
این نوع دیرگدازها در کوره‌های همسان به کار می‌روند. دسته بعدی و نوع دیگر این آجرهای نسوز اشکال خاص هستند، که تولید و قالب بندی آن‌ها با توجه به موارد مصرف و سفارش متفاوت بوده و از استاندارد خاصی تبعیت نمی‌کنند. به عنوان مثال در تولید آجر نسوز عایق سبک غیر نوع استاندارد ممکن است از نوع ذوزنقه، گوه‌ای و یا قوس‌دار تولید شود که البته بیشتر از این نوع آجر نسوز در تاج کوره‌های شیشه، دیواره‌های پشتیبان و دیواره‌ای داغ استفاده می‌شود. نتیجه این می‌شود که با توجه به نحوه مصرف، شکل این آجرهای نسوز در پروسه تولید فرق می‌کند.
بعد از بحث شکل هندسی، ضخامت و نازکی این آجرهای نسوز هم کاربردهای متفاوتی دارد، به طور مثال ضخامت دیواره‌ها و رسانایی گرمایی دیواره ها با توجه به جداره عایق کاری شده توسط این آجرهای نسوز تعیین می‌گردد، به این شکل که اگر ضخامت دیواره افزایش یابد اتلاف گرما کاهش می‌یابد و هنگامی که ضخامت عایق افزایش می‌یابد، اتلاف گرما کاهش می‌یابد. آجرهای نسوز که از عایق‌های هات فیس ساخته شده اند از دیرگدازهای معمولی سبک تر هستند. این آجرنسوزها وزنی معادل یک سوم یا یک دوم آجرهای دیرگداز معمولی داشته و نتیجه می‌گیریم که گرمای ذخیره شده در داخل این آجرها بسیار کم است.
نویسنده: فرید لطفی
مطالب مرتبط:
مقایسه آجر نسوز و آجرهای معمولی
مشخصات، مزایا و انواع جرم های نسوز
آجر نسوز چیست؟ | کاربردها، مزایا و انواع آجر دیرگداز
